Żyły są naczyniami krwionośnymi, którymi krew odtleniona płynie w kierunku serca. Jest to możliwe dzięki zastawkom, które pozwalają na przepływ krwi tylko w jednym kierunku, a zamykając się – uniemożliwiają jej cofanie się.
W przypadku kończyn dolnych mechanizmem umożliwiającym przezwyciężenie siły grawitacji i przepływ krwi w górę do serca jest praca mięśni nóg, czyli tzw. pompa mięśniowa. Nieprawidłowości w działaniu zastawek i brak ruchu prowadzą do problemów z przepływem krwi żylnej i powstawania żylaków.
Czym są i jak powstają żylaki?
Nieprawidłowości w budowie zastawek w żyłach lub ich uszkodzenie powoduje, że krew zamiast przepływać w kierunku serca, cofa się i zalega w żyłach – wzrasta w nich ciśnienie i krew z większą siłą naciska na ściany naczyń. Powoduje to miejscowe poszerzenie ścian żył, a w konsekwencji powstanie żylaków. Są to trwałe poszerzenia żył wynikające z upośledzonego przepływu krwi w kierunku serca.
Tworzenie się żylaków jest w dużej mierze uwarunkowane genetycznie, ale może być również wynikiem stylu życia, który wpływa na obniżenie sprawności naczyń żylnych.
Do czynników osłabiających kondycję żył kończyn dolnych należą:
- siedzący lub stojący tryb życia,
- mała aktywność ruchowa,
- gorące kąpiele,
- nadużywanie sauny,
- złe nawyki żywieniowe – m.in. niedobory błonnika, witaminy C,
- otyłość,
- płaskostopie,
- przebyte zapalenie żył głębokich,
- zakrzepica żylna,
- ciąża.
Na wzrost ryzyka wystąpienia żylaków wpływ mają także: płeć – problem żylaków częściej dotyczy kobiet, wiek – ryzyko wzrasta wraz z wiekiem, liczba przebytych ciąż – z każdą kolejną ciążą zwiększa się ryzyko żylaków, a także antykoncepcja hormonalna, leczenie hormonalne, przewlekłe zaparcia, palenie papierosów i nadużywanie alkoholu.
Jakie są objawy niedrożności żył i powstawania żylaków?
Początkowo rozwijająca się niewydolności żył kończyn dolny może objawiać się drętwieniem, mrowieniem i obrzmieniami nóg, a niekiedy też zespołem niespokojnych nóg. W późniejszej fazie pojawiają się widoczne zmiany żylne dotyczące żył powierzchownych, wpierw są to drobne zmiany przypominające wyglądem pajączki, następnie zmiany obejmują większe naczynia – pojawiają się przeświecające na niebiesko przez skórę tzw. żylaki siatkowate, później zmiany w postaci sinawych wybrzuszonych miękkich w dotyku naczyń. Zaawansowane i nieleczone żylaki mogą doprowadzić do przewlekłej niewydolności żylnej, dlatego każdą zmianę warto skonsultować z lekarzem.
Diagnostyka żylaków kończyn dolnych
Podstawowym badaniem pozwalającym zdiagnozować źle funkcjonujące zastawki żylne jest ultrasonograficzne badanie metodą Dopplera (USG Dopplera). Dzięki niemu możliwe jest zmierzenie przepływu krwi przez naczynia, co pozwala ocenić wydolność żył. Bardziej inwazyjnym badaniem jest flebografia. Stosuje się ją wtedy, gdy badanie USG Dopplera nie daje jednoznacznego wyniku. Podając środek kontrastowy do żyły można uzyskać dokładny obraz naczyń żylnych.
Leczenie żylaków
Wybór metody leczenia żylaków zależy od stopnia zaawansowania zmian chorobowych. Pierwszym krokiem jest leczenie zapobiegawcze. To przede wszystkim zmiana nawyków wpływających na osłabienie żył, w tym zmiana trybu życia. Przede wszystkim powinniśmy unikać długotrwałego siedzenia lub stania bez ruchu. Nie zalecane są również gorące kąpiele i sauny. Aby dodatkowo pomóc swoim żyłom, watro stosować kosmetyki i maści o działaniu przeciwzapalnym i zmniejszającym obrzęki. Pomocna bywa także kompresjoterapia – noszenie odpowiednio dobranych podkolanówek, pończoch i rajstop uciskowych.
Uzupełnieniem będzie terapia farmakologiczna polegająca na doustnym podawaniu środków uszczelniających naczynia krwionośne. Gdy leczenie zachowawcze i farmakologiczne zawodzi, szansą na powrót do zdrowia są metody mające na celu usunięcie niewydolnych żył. Należą do nich m.in. skleroterapia. Poprzez podanie specjalnego środka do żylaka za pomocą strzykawki, wywołuje się miejscowy stan zapalny, który prowadzi do zarośnięcia żyły. W tym przypadku zarośnięcie żyły następuje na skutek uszkodzenia ścian żyły falami świetlnymi. Za najskuteczniejszą metodę usuwania żylaków uznaje się leczenie operacyjne – polega ono na chirurgicznym całkowitym lub częściowym usunięciu chorej żyły.
Piśmiennictwo:
- dr Elżbieta Łastowiecka-Moras, Profilaktyka przewlekłej niewydolności żylnej. Bezpieczeństwo Pracy – Nauka i Praktyka, nr 6, 2015
- Krasiński Z. et al. 2014 Przewlekła niewydolność żylna – epidemiologia i leczenie farmakologiczne. Praca przeglądowa. Przegląd flebologiczny 2014. 22,1,1-16.
- Zubilewicz R., Jaroszyński A. 2015. Przewlekła choroba żylna. Forum Medycyny Rodzinnej 2015, tom 9, nr 5, 400–404.
- prof. dr hab. n. med. Dariusz Janczak. Żylaki. Medycyna po dyplomie, Nr 2, 2017, Medical Tribune Polska Sp. z o.o.
